Die weduwee en haar hen



Die vroutjie lyk altyd vir my so jonk om al 'n weduwee te wees



Daar was hierdie weduwee wat ‘n hen gehad het. Die hen het elke dag vir haar ‘n enkele eier gelê. Toe begin die ou vrou om die hen aansienlik meer as gewoonlik te voer, juis in die hoop dat die hennetjie met soveel meer kos in haar diee, daagliks meer eiers sal lê.  En daar word die hen toe so vet, dat sy op die ou einde nie ‘n enkele eier meer kon lê nie.

Die fabel wys dat mense wat na meer gryp as wat hulle in hul hande kan hou, dikwels op die ou einde die bietjie wat hulle aanvanklik in hul hande had, ook kwyt is.

Al herinner sy meer aan 'n weduwee, lyk die plaas so goed
versorg en welaf dat ek sukkel om simpatie te ervaar.

Hierdie een lyk weer soos 'n brose en weerlose jong maagd,
maar wat sy en haar twee susters hier onder met die hen aanvang,
weet ek wraggies nie.

Is dit 'n maatstok in haar hand? Ten minste lyk die hen darem weer obees.
(In Latyn, is hierdie fabel se na Mullier et Gallina obesa.)

Smaak my dan nou eerder dis 'n mes.

Die voëlvanger, die fisant en die haan

Die voëlvanger het, net toe hy op die punt was om ‘n eenvoudige slaaitjie van blare, kruie en pietersielie te geniet, onverwags besoek van ‘n vriend ontvang. Met die dat hy die afgelope tyd geen sukses met die vang van voëls gehad het nie, was die voëlhokke leeg en besluit die man toe maar om die spikkelfisant, wat hy mak gemaak het om die wilde fisante te lok, te slag. Maar hierdie fisant is nie op sy bek geval nie en hy smeek by die man om hom nie te slag nie:  “My liewe vriend, hoe gaan jy in die toekoms jag as dit net jy en jou nette is? Wie gaan namens jou die lugtige groot swerms naderlok? En wie gaan saans serenades vir jou lewer as jy weg dommel droomland toe?” So toe laat los die man maar die fisant en besluit om eerder die haan vir die tafel te slag. Die haan gee ‘n kreet van waar hy op ‘n tak sit en sê:  “As jy my sou dood maak, hoe sal jy langer weet hoe lank dit nog is na daglig toe – ek is immers die een wat jou smorens laat weet hoe laat dit is. Wie sal jou soggens aan elke nuwe dagtaak herinner, wie sal die dou op die voëls se uitgestrekte vlerke vir jou uitwys?” “Inderdaad,” kom dit van die man, “dis gerieflik om te weet hoe laat dit is, desnieteenstaande moet my vriend steeds iets kry om te eet, ongeag hoe laat jy sê dit is.”

Ek kan nie aan ‘n Afrikaanse spreekwoord dink wat hierdie fabel kan saamvat nie. Die naaste wat miskien aan een kom, is:  “Die kalf is in die put” (die werk moet dringend gedoen word al is dit ons op hierdie tydstip nie geoorloof om dit te doen nie, maar eerder veral gesê van iets wat noodwendig op ’n Sondag moet klaar kom).


Is daar iets wat oordra:  as die nood druk, waai reëls en regulasies by die agterdeur uit?

Die ou soldaat, sy wapens en die trompet

Daar was eenkeer ‘n afgematte ou soldaat, ‘n veteraan van vele veldslae, wat beloof het om eendag ‘n vuur te stook en sy eie wapentuig, ook alle wapens wat ‘n sterwende slagoffer oorwonne oorhandig het, en selfs alles wat hy as oorlogsbuit van voortvlugtiges uit die slagveld ontvang het, daarin te verbrand. Met die dat die lewe hom gunstig hanteer en alles vir hom mooi in plek geval het, was hy op die punt om die belofte wat hy gemaak het, tot uitvoer te bring. Hy het begin om al die wapens en elke vorm van oorlogsbuit, een vir een, in die vlamme te gooi. ‘n Trompet het uit die bloute luid protes aangeteken, hy het voet by stuk gehou dat hy onskuldig aan enige misdaad is en onregverdig in die brandende tonge van die vuur oorgelewer word. “Jy kan hoegenaamd nie aanvoer dat ek in enige aanval van watter aard ook al wat ooit teen jou geloods is, gebruik is nie,” kom dit protesterend van die trompet. Al wat ek en die klank wat ek voortbring ooit gedoen het, was om die manskappe op te wek en aan te spoor in hul opmars. Ek sweer, en ek roep die sterre as my getuie, dat ek ook altyd my bes probeer het om so stil en sag as moontlik oor te kom! Desnieteenstaande dit alles het die ou soldaat hom nogtans saam met die res in die vuur gegooi. Terwyl die trompet wriemelend in die bloeiende vlamme tot laaste rus kom, merk die man op:  “Alles wat jy aanvoer, bied my des te meer rede om jou te straf en met pyn en lyding deur hierdie smeltkroes te stuur. Al het jy op jou eie niks uitgerig of bereik nie, is jy niks minder skuldig of wreedaardig nie, jy het ander immers aangespoor om ongekende wreedhede te pleeg.”

Dis geen letterlike vertaling nie, maar basies die storie soos Babrius dit vertel het.

Vroeëre vertalings het geensins noodwendig gepoog om vertalings te wees nie, die storie is oorvertel, aangepas en dikwels van ‘n eietydse boodskap of sedeles voorsien.

Wat met hierdie fabel gebeur het, is amper ongelooflik – die trompet word toe sommer vroeg-vroeg 'n trompetblaser.

Joseph Jacobs vertel byvoorbeeld in 1897:

A Trumpeter during a battle ventured too near the enemy and was captured by them. They were about to proceed to put him to death when he begged them to hear his plea for mercy. "I do not fight," said he, "and indeed carry no weapon; I only blow this trumpet, and surely that cannot harm you; then why should you kill me?"
"You may not fight yourself," said the others, "but you encourage and guide your men to the fight."
Words may be deeds.

Enkele jare voor hom (1867) sien die fabel uit Townsend se pen soos volg daar uit:

A TRUMPETER, bravely leading on the soldiers, was captured by the enemy. He cried out to his captors, 'Pray spare me, and do not take my life without cause or without inquiry. I have not slain a single man of your troop. I have no arms, and carry nothing but this one brass trumpet.' 'That is the very reason for which you should be put to death,' they said; 'for, while you do not fight yourself, your trumpet stirs all the others to battle.'

 Dis moontlik dat hulle hulle laat lei het deur Sir Roger L'Estrange se oorvertel van die fabels in 1692:
 

Upon the Rout of an Army there was a Trumpeter made a Prisoner, and as the Soldiers were about to cut his Throat, Gentlemen (says he) Why should you kill a Man that kills No-body? You shall die rather for that, cries the one of the Company, for being so mean a Rascal, as to set other People together by the ears without fighting for your self.
THE MORAL. He that provokes and incites Mischief is the Doer of it. ‘Tis the Man that kills me, the Bullet is only a passive Instrument to serve his End that directs it.

Die arend en die pyl

‘n Storie met ‘n boogskutter wat wil wys dat dit bitter is om deur jou eie soort tot ‘n val te kom.

Die boogskutter lê aan op die arend en stuur die pyl sekuur uit sy boog. Dis klief deur die arend, wat ‘n oomblik nog gegun word om te kyk wat hom getref het. Sterwend sê hy, na hy die vere om die agterkant van die pyl opgemerk het:  “Baie is dit wat tot ‘n val kom deur juis dit wat hulle self ook opgelewer het.”

Dit herinner my ook aan ons wat in Afrikaans sê dat iemand sy eie graf grawe, of ook, ‘n lat vir sy eie gat pluk.

En dan is ons ook geneig om ander dikwels van skietgoed te voorsien wat teen onsself gebruik word.

Hierdie illustrasie uit die De Medici-kinders se Griekse handboek kan vir die eietydse oog verwarrend wees, maar dan moet ons onthou dat daar daardie jare nog nie iets soos strokiesprente was nie; die kunstenaars het dikwels meer as een moment van 'n verhaal in een raampie uitgebeeld.

Twee fabels rondom 'n donkie en 'n leeu se vel

Ons is almal vertroud met die wolf in skaapsklere en weet dat jy nie soos die kraai met geleende vere moet pronk nie, maar miskien is almal nie bewus van die feit dat ook die donkie goed aan probeer jaag het in die vel van ‘n leeu nie.

Die boere, die donkie en die leeu se vel

Die storie van ‘n donkie, wat ons wil aanspoor om nie na meer te smag as wat ons toekom nie.

Hierdie donkie wou hom as ‘n leeu voordoen. Maar omdat hy aan sy eie natuur en geaardheid onder die son niks kon verander nie, besef hy toe dat hy maar sy drome om verwoesting onder die vrugte van die boere se arbeid te saai, aan die hand van ‘n kostuum sal moet verwesenlik. En dis presies wat hy toe ook onder die dekmantel van ‘n leeuvel gedoen het. ‘n Rukwind het egter opgesteek, korte mette met die vermomming gemaak en die leeu se ware kleure gewys. Die oomblik toe die boere onder wie se oes die leeu so rojaal te kere gegaan het, sien dat dit maar net ‘n donkie is, het hulle opgeruk en hom met stokke doodgeslaan.

Versierings en tooisels, van watter aard ook al, wat nie aan jou behoort nie, kan gevaarlik wees.

Hierdie is ‘n oorvertel van Aphthonius se weergawe van die storie. Ander weergawes wil dit hê dat die gebeure op Cyme, ‘n Aeöliese nedersetting in Klein Asië, afgespeel het. Die inwoners van die dorpie, wat spreekwoordelik in die volksmond as onnosel bestempel is, het nog nooit oog op ‘n leeu gelê gehad nie – hulle is in hul onnoselheid, ten spyte van die donkie se lang ore wat duidelik uitgesteek het, geheel en al deur die donkie in die leeu se vel oortuig. Hierdie anekdote het trouens tot ‘n spreekwoord aanleiding gegee wat ons op meer as een plek in die klassieke tekste raaklees:  “Dis soos met die donkie onder die inwoners van Cyme.”

In ‘n ander weergawe saai die donkie onrus, nie onder die boere nie, maar onder die diere:

Die jakkals, die donkie en die leeu se vel

‘n Donkie het vir homself die vel van ‘n leeu aangetrek en rondegeloop en al die diere ‘n groot skrik op die lyf gejaag. Toe die donkie op ‘n jakkals afkom, het hy haar ook skrik probeer maak, maar lank voor sy die donkie gesien het, het sy hom reeds gehoor. Daarom sê sy dan ook:  “Jy kan daarvan verseker wees dat ek baie bang sou gewees het, as dit nie was dat ek jou gebalk in die verte gehoor het nie.”

Netso is daar sekere liggewig outjies onder ons wat danksy hul voorkoms soos swaargewigte lyk; en dan kom hul ware identiteit na vore, die oomblik wat hulle hul monde oopmaak en iets probeer sê.

Kyk ek so na die illustrasies, is dit opvallend dat niemand 'n histories-korrekte boer wil uitbeeld nie - elkeen se boer isn geklee in die kleredrag van die tyd waarin die boek gedruk word. En dan is dit ook duidelik dat daardie verwysing na die stok, 'n sterk en blywende indruk op die illustreerders moes gemaak het.

Die illustrasies is deur Laura K Gibbs op Flickr toeganklik gemaak.

Geleende vere

Ek het in my ouerhuis grootgeword met die Afrikaanse idioom wat dit wil hê dat ‘n mens met geleende (of anderman se) vere pronk. Dit wil sê iets gebruik wat aan 'n ander behoort en dan die eer daarvoor ontvang.

In ons huis is ons eerder daarteen gewaarsku om nie met geleende vere te pronk nie, soos wat jy (in ander konteks natuurlik) nie met anderman se kalwers mog ploeg nie.

Die idiomatiese pronk met geleende vere het waarskynlik sy oorsprong in die volgende fabel wat Phaedrus (c. 15 vC – c. 50 nC) aangeteken het.

Die kraai en die poue

Esopus bied ons ‘n baie leersame storie om nie met andermansgoed rond te loop nie, maar om ons lewens in ons eie en met ons eie te lei.

‘n Onnosel kraai, skoon geswolle en opgeblase van ydelheid en trots, kom toe af op ‘n aantal pouvere wat op die grond laat val en laat staan is. Hy tel dit toe op, trek dit vir homself aan, en probeer, nadat hy sy eie groep spottend en neerhalend vaarwel geroep het, om by die swerm poue aan te sluit. Die poue het hierdie voorbarige en aanmatigende aanstellerigheid met aggressie begroet:  hulle het die vere uitgepluk en die kraai gepik tot hy homself uit die voete gemaak het. Na hy sy moses so sleg onder die poue teëgekom het, is hy stert tussen die bene terug na sy eie soort toe. Daar aangekom is hy summier verdryf en weer eens aan fisiese pyn en openbare vernedering uitgelewer. Een van die kraaie, een van die wat hy met sy afskeid so lekker gespot het, sê toe vir hom:  “As jy tevrede daarmee was om tussen ons te bly, met dit waarmee die natuur jou toebedeel het, sou jy sowel die poue se vernedering, as ons verwerping en afwysing gespaar gewees het.

Phaedrus vertel nie sommer net van ‘n kraai nie, hy verwys na ‘n kerkkraai (die Engelse Jackdaw) wat ons nie in Afrikaans (Suid-Afrika) ken nie. Horatius het egter ook destyds reeds hierdie fabel wat aan Esopus toegeskryf word, neergeskryf, en hy was minder puntenerig – hy vertel sommer net van ‘n kraai.

Iewers uit die 4de eeu nC het ‘n Esopiese fabel deur Aphthonius van Antiochië, waarin daar ook van geleende vere (weer eens die van ‘n kerkkraai) sprake is, behoue gebly:

Die skoonheidskompetisie van die geveerdes

Die storie van ‘n kraai wat ons wil aanspoor om arrogansie te verfoei.

‘n Skoonheidskompetisie is gehou en al die voëls het saamgetrek om deur die Griekse oppergod, Zeus, beoordeel te word. Hermes, die boodskapper van die gode, het laat weet presies watter dag die kompetisie sou plaasvind en op die vooraand van die groot dag het al die voëls afgesit na die damme en riviere waar hulle van hul ou vere ontslae geraak en die nuwe fynste vere glad gestryk het. Die stomme kraai het egter geen spoggerige vertoonvere gehad wat hy in plek kon kry nie. Hy besluit toe om hom te tooi in die afvalvere wat die ander voëls agtergelaat het. Alleen ook maar die uil wat haar vere herken en die bedrogspul agtergekom het. Sy het haar eie vere gaan terug eis en die ander voëls aangehits om dieselfde te doen. Teen die tyd dat die kraai gestroop was van al die gesteelde vere, was daar ook weinig van sy eie vere oor, en het hy bykans poedelkaal voor Zeus moes verskyn om beoordeel te word.

Sierade wat nie aan jou behoort nie, kan jou groot verleentheid en vernedering besorg.

En steeds is dit het einde niet. Ons het Odo van Cheriton (die monnik hier iewers uit die 13de eeu) reeds leer ken as ‘n oorverteller van fabels wat met veel digterlike vryheid te werk gegaan het om sy teologie, tydsgees en waardes te pas. Hy het ons twee vermanings rondom geleende vere nagelaat.

Die kraai die arend en die vere

‘n Fabel wat die mense wat roem dat hulle iets het, maar nie daaroor beskik nie, aankla.

Daar was hierdie kraai wat besef het dat hy lelik en swart is. Hy gaan kla toe by arend wat voorstel dat sy vere van haar ander geveerde vriende leen. Die kraai het daad by die arend se woord gevoeg: sy het twee stertvere by die pou geleen, iets uit ‘n ander se vlerk, by duif en papegaai, ‘n donsie hier, ‘n borsveertjie daar. En so aan en so voort tot die kraai na haar eie mening sommer spoggerig gelyk het en die ander voëls eers begin uitlag het, toe selfs uit begin skel het. Die ander voëls sit toe op hul beurt af na arend om oor hierdie grootpraterige, ongepoetste kraai te kla. Arend se wyse voorstel was dat elkeen sy vere moes terugneem om die kraai verneder te laat. Dis presies wat die voëls gedoen het, en waarom die kraai vandag nog kaal en lelik is.

Dan het ons met die fabel van die hardwerkende miere en lui sprinkaan wat Odo op sy kop gekeer het om die miere in ‘n slegte lig te stel – so asof hulle vir hulle skatte op aarde bymekaar maak, in plaas van in die hemel – agtergekom dat Odo lief daarvoor was om die bordjies in bekende fabels te verhang. Sy ander fabel rondom geleende vere teiken nie die kraai of raaf wat die leenwerk doen nie, eerder die pou wat die uitleenwerk doen.

Die voëls, die pou en sy vere

Teen ydelheid en so voort.

Die pou was voorwaar ‘n merkwaardige voël, nie net oor die skoonheid van sy vere met hul lieflike kleure en patrone nie, maar ook omdat hy so edel was. Op pad na ‘n vergadering van die voëls, kruis sy weg egter met die van ‘n raaf. Die raaf vra hom toe of hy nie maar twee sy vere kan kry nie. Die pou is heel inskiklik, maar wil dadelik weet:  “En wat gee jy vir my in ruil vir my twee vere?” “Waar ek my in die geselskap van ander voëls bevind, onderneem ek om altyd jou lof te besing.” Die pou gee toe sommer ook dadelik twee van sy vere prys. So is dit dieselfde storie met die kraai wat verby gekom het en weg is met twee vere. Ook so met die koekoek, die loerie en nog talle ander voëls... tot die pou op die ou einde nie ‘n enkele veer meer oor had nie en kaal gepluk daar gestaan het. Die pou, wat veronderstel was om sy kuikens te help voed en warm te hou, was sonder enige vere daartoe geensins meer in staat nie. Toe die winter kom, toe sterf hy. Sy kuikens is vort om na die beste van hul gebrekkige vermoë vir hulle ‘n beter heenkome te vind.

Illustrasies is deur Laura K Gibbs op Flickr beskikbaar gestel.

Die man, die wolf en die hond

Daar is talle fabels met ‘n wolf en ‘n man en skape in. Hierdie een, uit een van ons oudste bronne en die pen van Babrius, betrek op sy beurt die man se herdershond. Dis ‘n eenvoudige fabel, maar wat daarin afspeel is iets wat daagliks op soveel plekke in ons samelewing realiseer:

Terwyl die dag einde se kant toe staan, was die man besig om sy skape vir die nag in die kraal te kry. Hy dryf toe amper ‘n ligte, geelbruinerige wolf saam met die kudde deur die hek. Toe sy hond sien wat die man aanvang, merk hy op:  “Hoe op aarde kan jy ernstig wees met die beskerming van jou skape as jy hierdie skepsel onder ons toelaat!”

Die man en die wesel, en die een met die kat

Dis nooit lekker om te vertel van 'n wesel nie, juis omdat ons nie iets soos 'n wesel ken nie. 'n Iets hier by ons wat daaraan herinner is 'n muishond, maar die is ook net verlangs verwant. 'n Ferret is nader aan die wesel maar dit ken ons ook nie.

Tog het die wesels 'n belangrike rol in die Grieke kultuur van destyds gespeel. Die Grieke het nie noodwendig almal katte op die werf aangehou om die rotte en muise se bevolkingsgetalle te beheer nie, maar ook wesels.Wesels word dan vandag nog in party lande as troeteldiere aangehou.


Die man en die wesel

In ‘n poging dat daar dadelik korte mette van haar gemaak word, pleit die wesel by die man wat haar gevang het: “Spaar tog maar my lewe  - ek is immers die skepsel wat met die verpestelike rotte en muise in jou huis afreken.”  “As dit in my belang was, dat jy onder die pestilensies afgemaai het,” kom dit van die man, “sou ek jou lewe maar al te graag gespaar het. Maar nou is dit ongelukkig ‘n feit dat jy suiwer jou werk doen om nie net die muise op te kan vreet nie, maar ook elke laaste krummel kaas of wat ook al waaraan hulle sou geknaag het, was hulle nog in die lewe. So moenie op dankbaarheid van my kant reken vir die sogenaamde gunsies waarop jy my trakteer nie!” En toe is dit die einde, nie net van die man se woorde nie, maar ook van die wesel.

Jy sal jouself maklik in hierdie storie herken, as jy een van die mense is wat jou eie belange dien terwyl jy ewe skynheilig aan die ander voorgee dat dit alles eintlik in hulle belang is.

Onder die Middeleeuse Christene was die fabels baie gewild – selfs iemand soos laat soos Martin Luther het die fabels ten sterkste gepropageer en inderdaad ‘n hele handvol vertaal.

Odo van Cehriton het in die 1300’s ‘n versameling van ongeveer 120 gelykenisse byeengebring. Nagenoeg 90 hiervan herinner ten sterkste aan Esopiese fabels – talle daarvan is trouens net variasies en ander eietydse weergawes van ouer bekende fabels in Grieks.

Odo het sy fabels egter in ‘n sterk Rooms-Katolieke tradisie oorvertel.

Die volgende fabel van Odo, hoewel die strekking daarvan verskil, herinner sterk aan eersgenoemde fabel rondom die man en die wesel wat Phaedrus ongeveer 1200 jaar van te vore berym het.

Die man en die kat

Teen biskoppe wat te sterk op hul direkte ondergeskiktes reken:

Daar was ‘n sekere man wat ‘n hoeveelheid kaas in sy spens opgesluit had. Daar kom toe ‘n muis verby wat dadelik inspring en begin knaag. Die man weet toe nie wat om te doen ten einde die situasie te beredder nie. Ten einde laaste kry hy vir hom ‘n kat in die spens – maar hierdie kat het sowel die muis as die laaste krummeltjie kaas opgevreet.

Ek keer vir illustrasies terug na die man en die wesel omdat die een van die man wat die wesel aan 'n leiband uitlei om hom met 'n stok dood te slaan my interesseer en die volgende illustreerder duidelik die ouer illustrasie (hier bo gebruik) moes geken het. En dan is daar ook die outjies wat die idee van die wesel in die komuis of spens oorgeteken het.

 Al die illustrasies is deur Laura K Gibbs op FLICKR toeganklik gemaak.

4 Fabels oor miere

Die volgende fabel herinner sterk aan ‘n soortgelyke een wat baie meer bekend is in ons eie tyd.

Die mier en die miskruier

Om proviand vir die winter op te bou, het die mier die hele somer lank in die velde en landerye agter allerhande soorte graan aan geskarrel. ‘n Miskruier wat hom heeltyd dopgehou het, het tot die gevolgtrekking gekom dat die mier ‘n hoogs ongelukkige stomme drommel moet wees oor hy die ganske dag om moes werk en homself nie eers een keer, soos al die ander diere, ‘n oomblik van rus gegun het nie. Maar op die miskruier se snedige opmerkings en gevolgtrekkings het die mier geen ag geslaan nie. Kom die winter egter, en die eerste reënbuie spoel die mis in strome onder sy neus uit en weg, begin die miskruier hongersnood lei. Hy wend hom tot die mier en probeer om ‘n happie kos by hom af te smeek, maar al wat hy van die mier kry, is:  “Miskruier, o, miskruier, as jy maar net self iets gedoen het, in plaas daarvan om heeltyd terwyl ek besig was met my die spot te dryf, dan het jy mos nie nou nodig gehad om hier by te kom bedel nie!”

Hierdie fabel leer ons om nie die belangrike dinge wat ons aandag moet verdien, af te skeep nie – in belang van ons welstand in die toekoms moet ons op die regte tyd daaraan aandag gee.

Ek kan my nie die Britse platteland met miskruiers voorstel nie, maar daar sal wees. Ek kan my egter nog minder Victoriaanse kinderboeke met prentjies van miskruiers daarin voorstel. Daarom miskien dat die storie met ‘n sprinkaan as hoofrolspeler bekendheid verwerf, terwyl die stomme miskruier in die vergetelheid versink het:

Die mier en die sprinkaan

Gedurende die wintermaande het ‘n mier oorleef op die graan wat hy gedurende die somermaande vir homself vir later opsy gesit het. ‘n Sprinkaan kom klop toe bakhand aan met die versoek dat die mier van sy kos moet deel. Die mier wil toe weet: “En wat het jy die hele somer lank gedoen – aangesien jy duidelik nie besig was om kos op te gaar vir later se eet nie?” Die sprinkaan antwoord toe:  “Omdat ek so lekker gesing het, het ek nie nog tyd gehad om aan oes ook te dink nie.” Die mier kon maar net vir die sprinkaan se antwoord lag en haar voedselvoorraad nog verder onder die grond gaan wegsteek. “Omdat jy die hele somer soos ‘n sot om gesing het, moet jy nou maar self sien-kom-klaar om die ganske winter op eie beentjie om te dans.”

Hierdie fabel beeld lui, sorgelose mense uit wat hul tyd en energie op beuselagtighede verkwis en sodoende later gebrek lei en op baie uit mis.

Aan die ander kant het ons ook ‘n fabel wat die miere se gedrag kritiseer, en is ‘n mens nie verbaas as jy agterkom dis ‘n dertiende-eeuse Rooms-Katolieke monnik wat dit aangeteken het nie – vir al wat ons weet het hy nog aan ‘n Franciskaanse orde behoort. Ek verwys na Odo van Cheriton wat in die 1300’s nie gehuiwer het om die klassieke fabels ‘n Christelike kleed aan te trek nie:

Die miere en die varke

‘n Fabel teen die ydel opgaar en bymekaar maak van materiële besittings.

Miere gaar vir hulself ‘n groot hoop graan op om gedurende die winter van te kan leef, maar op ‘n sekere punt kom die varke, krap alles deurmekaar n vreet die kos alles self op.

Dieselfde ding gebeur baie met mense:  Hulle gaar gereeld en op groot skaal op, maar dan kom die diewe, die belastinggaarders, selfs bloedfamilielede – en alles is daarmee heen, so nie gebeur dit dikwels dat al die rykdom aan vreemdelinge nagelaat word.

Die mier se gedrag is egter honderde jare van te vore al in ‘n baie negatiewer lig gesien as die een waarin Odo dit hier bo sien:

Die gode en die miere

Lank gelede was die dier wat nou se dae as ‘n mier bekend staan, ‘n man wat immer vreeslik besig was om te boer. En tog was hy steeds nie tevrede met die vrug van sy eie harde handewerk nie – hy het onder sy bure se oeste ook gesteel en vir homself geneem. Die gode het kwaad geword vir hierdie gulsige gedrag en die man toe verander in dit wat ons vandag as “mier” ken. Die man het wel van gedaante verander, maar kon sy eertydse gewoontes na al hierdie jare nog steeds nie afskud nie – daarom dat die mier vandag nog steeds deur die landerye trek en vir homself die vrugte op ander se arbeid pluk, juis sodat hy vir sy eie gebruik op kan gaar.

Hierdie fabel wys ons dat iemand met ‘n slegte karaktereienskap of bose natuur, wel van voorkoms mag verander, maar dat sy optrede ten spyte daarvan altyd steeds dieselfde sal bly.

Ek het die illustrasies hier gekry.

Die aap en leeu se asem

Nadat Leeu homself tot koning van die diereryk uitgeroep het, wou hy sorg dat hy eendag onthou word vir sy offervaardige regverdigheid. Die gevolg is dat hy, vasberade om reg en geregtigheid tot op die letter te laat geskied, sy dieet aansienlik verskraal en ingekort het om homself soos ‘n wafferse gras- en blaarvreter te gedra. Natuurlik kon hy nie die karnivoor in hom verloën nie en het hy stelselmatig begin om die een dier na die ander eenkant toe te roep om in die privaat vir hom te kom sê of sy asem stink of nie. En toe is dit eenvoudig:  as jy sê die koning se asem stink, word jy opgevreet oor jy hom in die gesig beledig; sê jy dit stink nié, lieg jy, en word jy vir jou straf opgevreet. Nadat hy op hierdie manier met ‘n hele paar van sy onderdane afgereken het, het hy hom tot Aap gewend om na die gesteldheid van sy halitose te verneem. Aap is ook nie onder ‘n kalkoen uitgebroei nie en meld summier dat die kroon se bek die geur van kaneel adem, asof dit ‘n altaar vir die gode is. Leeu voel toe natuurlik te sleg om iemand wat hom so vlei sommer net vir bokveld toe te stuur en kom met ‘n nuwe strategie: hy maak of hy kwansuis vreeslik siek is en die koninklike dokters word summier ontbied. Nadat hulle niks fout met sy hoogheid se konstitusie kon vind nie, skryf hulle toe maar sawwe kossies vir die man se lastige naarheid op die maag voor. “Konings mag dan seker maar eet wat hulle wil,” kom dit van die leeu. “Ek het nog nooit my mond aan aapvleis geslaan nie en sal dit graag wil proe.” Sy woorde was nog nie koud nie, toe word Aap om die lewe gebring om die koning op die pad van herstel te plaas.”

Of jy nou jou bek rek en of jy hom nou toesluit, jou straf is een en dieselfde.

Dan moet daar onthou word dat kaneel in die wêreld van die Klassieke Grieke en Romeine, selfs so laat as die Middeleeue, uiters kosbaar was, juis oor die lang roete wat dit moes volg vanaf die Indonesiese spesery-eilande, deur Arabië, na Nood-Afrika en die Mediterreense hawens.

Die paddas en die strydende bulle

Dis die geringstes wat die meeste daaronder lei as die grootste kokkedore oorlog maak.

‘n Padda het met haar oë bo die oppervlakte van die poel waarin sy bly, van groot afstand die stryd tussen twee vegtende bulle dopgehou. “O, nee, “ roep sy uit, “die onheil is op ons!” ‘n Ander padda wil toe weet waar sy daaraan kom, veral omdat die twee bulle in ‘n leierskapstryd binne hul trop, baie ver van die paddas se poel gewikkel was. Die eerste padda verduidelik toe:  “Hoewel hulle daar bly en ons hier, en hoewel hulle beeste is en ons paddas, weet ek nou al dat die verloorder onder daardie twee uit die grasveld verdryf gaan word en hier by ons in die moeras sy wonde gaan kom lek. En wie is dit wat dan onder sy hoewe vertrap gaan word? En dís hoekom hulle bakleiery op ‘n afstand daar ver, vir ons, hier, ‘n saak van lewe en dood is.”

Die sperwers en die swane

'n Storie oor sperwers en swane wat ons wil aanspoor om nie dinge te wil doen wat nie by ons tuishoort nie.

Moeder Natuur het sperwers oorspronklik met dieselfde mooi stemme geseën as die van die swane. Maar toe die sperwers eers een maal gehoor het hoe runnik perde, toe is hulle daardeur totaal betower en wil hulle dit nadoen. Al die oefen om soos 'n perd te runnik, het soveel spanning op hul stembande gesit, dat die stomme sperwers laterhand letterlik stom was:  hulle het toe nooit geleer om te runnik nie, en verleer om te sing.

Om iets of iemand na te boots wat nie by ons pas nie en bo ons vuurmaakplek is, kan tot gevolg hê dat ons die bietjie wat ons het om op te roem, later ook kwyt is.

Die wolwe en die honde

Die wolwe se segspersoon en afgevaardigde tree toe met die honde in gesprek:  “Waarom sal ons, wat reeds soveel in gemeen het, nie dan maar eensgesind soos broers saamwoon nie. Ons verskil immers net wat een ding betref – ons is vry; julle soos slawe aan die mens verkneg. En waarby bring dit julle uit? Halsbande en sweepslae. Julle word ingespan om hul skape op te pas, en terwyl hulle weglê aan die lamsvleis is dit hoogstens die bene wat na julle kant toe gegooi word. As julle nou net by ons voorstel inkoop, dan gee julle die skape prys, en ons geniet hulle saam tot ons welgedaan en versadig is.” Die wolwe se aanbod het vir die honde baie aantreklik voorgekom en hulle het ingestem. Toe die honde egter by die groot trop wolwe aansluit, is hulle natuurlik dadelik bespring en 'n een en elk verskeur.

Hierdie fabel wys wat die voorland is van daardie outjies wat hul wortels verraai.

Die illustrasie, deur Laura K Gibbs, toeganklik gemaak, is nie vir hierdie fabel geskep nie. Ek kon egter nie een wat vir hierdie fabel doelgemaak is, sonder kopiereg opspoor nie. Ek interpreteer die twee diere dan maar as die segspersone en hoofonderhandelaars van die twee partye. Maar ek weet dis bietjie wyd gevat.

Die bokram, die wolf en die skaap

As 'n leuenaar, in ewe guur oneerlike geselskap, met jou wil besigheid doen, is dit nie om 'n goeie slag te slaan nie maar om vuil en gemene spel te pleeg:

'n Bokram stap toe af op die skaap om 'n proeseltjie of wat van dié se kos te leen. Hy verseker hom skaap kan 'n gerus wees, sy goeie vriend wolf sal borg staan vir die lening. Die skaap kon egter moeilikheid op 'n afstand sien aankom en antwoord:  “Jou vriend wolf het ek leer ken as een wat sommer net vat wat hy wil hê en dan koers kry, jy, op jou beurt, is 'n kalant wat met die geringste windjie van verandering vinnig voet in die einste wind slaan. Wat is die kans dat ek enige een van julle twee opspoor as ek wat my toekom, terug kom vra?"